Gornjom vrijednosti normalnog krvnog pritiska se smatra 139/89 mmHg, a svaka vrijednost iznad se označava kao povišen krvni pritisak ili hipertenzija.
Prema riječima dr Miloša Majstorovića sa Klinike za kardiologiju u Univerzitetskom kliničkom centru Republike Srpske hipertenzija je hronična bolest u kojoj je povišen krvni pritisak u sistemskom krvotoku. Najčešće se ovaj termin odnosi na povišen krvni pritisak u arterijama (arterijska hipertenzija), te je treba razlikovati od povišenog pritiska u plućnim arterijama (plućna hipertenzija) ili u sistemu portalnog krvotoka (portna hipertenzija).
Sam krvni pritisak označava krvni pritisak koji krv vrši na unutrašnju površinu zida krvnog suda. Pri svakom izbacivanju krvi iz srca (sistola), pritisak se povećava, a kod ulijevanja krvi u srce (dijastola), pritisak se snižava. Stoga se mjere dvije vrijednosti krvnog pritiska, gornja (sistolni) i donja vrijednost (dijastolni).
Krvni pritisak je promjenjiv, mijenja se tokom dana i noći i podložan je mnogim vanjskim i unutrašnjim faktorima. Vrijednosti krvnog pritiska se izražavaju u milimetrima živinog stuba (mmHg), iako se koristi i jedinica kilopaskal (kPa). Normalna vrijednost krvnog pritiska, koja ne oštećuje sistem krvnih sudova jeste prosječno 120/80 mmHg, iako neke osobe imaju normalno niže vrijednosti krvnog pritiska, što je posljedica građe njihovog tijela, i ne znači bolest. Vremenom djelovanjem mnogih faktora dolazi do porasta krvnog pritiska.
Sadržaj teksta:
Koji su najčešći simptomi hipertenzije?
Hipertenzija se u početku rijetko prezentuje simptomima, najčešće se osobe jave ljekaru zbog druge bolesti ili se bolest otkrije slučajno na sistematskom pregledu.
Najčešći simptomi su:
- glavobolja (pretežno u potiljačnom predjelu koja se pojačava pri kašljanju i opterećenju)
- nesvjestica
- vrtoglavica
- nestabilnost pri hodu
- crvenilo lica
- krvarenje iz malih kapilara u nosu
- zujanje u ušima
- smetnje sa vidom
- ubrzano zamaranje
Koji faktori utiču na pojavu hipertenzije?
Postoji mnogo faktora koji utiču na pojavu viskog krvnog pritiska, a najčešći od njih su nabrojani u nastavku.
Godine života
Starenjem vrijednost krvnog pritiska raste kod većine populacije.
Genetski faktori
Otkriveni su mnogi geni koji utiču na pojavu hipertenzije, ali definitivna genska osnova hipertenzije još nije razjašnjena.
Pušenje
Jedan od najznačajnijih faktora rizika za mnoge bolesti, tako i za hipertenziju.
Alkohol i so
Konzumacija duži vremenski period većih količina alkohola i zasoljene hrane dovodi do povećanja pritiska u arterijama.
Fizička neaktivnost, gojaznost i stres
Ovo su česte odlike savremenog načina života predstavljaju takođe bitne faktore rizika za nastanak hipertenzije.
Koje su opasnosti do kojih dovodi povišen krvni pritisak?
Komplikacije koje su povezane sa hipertenzijom obično su posljedica dugotrajno povišenih vrijednosti krvnog pritiska, a koje mogu zahvatiti skoro sve organe u ljudskom organizmu. Komplikacije na srcu i krvnim sudovima mogu dovesti do hipertrofije (zadebljanja) srca sa posljedičnim srčanim popuštanjem (insuficijencija srca), ishemijske bolesti srca (infarkt miokarda i angine pektoris), disekcije aorte, maligne hipertenzije i iznenadne srčane smrti.
Povišene vrijednosti krvnog pritiska u mozgu mogu dovesti do pucanja krvnih sudova što se manifestuje moždanim udarom. Dugotrajna hipertenzija često dovodi do demencije. Povišene vrijednosti krvnog pritiska dovode i do oštećenja bubrežne funkcije (hipertenzivna nefropatija) što može dovesti do hronične bubrežne insuficijencije i potrebe sa dijalizom, dok na očima dovodi do hipertenzivne retinopatije koja se manifestuje gubitkom oštrine vida.
Kako ublažiti tegobe, na koji način se liječiti?
Liječenje hipertenzije podrazumijeva nefarmakološke mjere i farmakološku terapiju. U nefarmakološke mjere spadaju:
- redukcija tjelesne težine (gubitak tjelesne težine veći od 5kg dovodi do sniženja krvnog pritiska kao pojedini lijekovi);
- smanjenje konzumacije alkohola (5-30% bolesnika konzumira alkohol u većim količinama, stoga potpuni prekid konzumacije ili njegova redukcija dovodi do pada vrijednosti krvnog pritiska);
- način ishrane (smanjenje unosa soli i ishrana bazirana na žitaricama, ribi, piletini, voću i povrću snižava krvni pritisak);
- fizička aktivnost i smanjenje stresa su se takođe pokazali kao bitni faktori u snižavanju krvnog pritiska.
Farmakološka terapija podrazumijeva korištenje različitih grupa lijekova koji su dobili ime antihipertenzivi. Tu spadaju: diuretici, beta blokatori, antagonisti kalcijumskih kanala, ACE inhibitori, alfa blokatori i direktni vazodilatatori.
Lijekovi iz navedenih grupa se mogu koristiti kao monoterapija (jedan lijek) ili kao politerapija (više lijekova istovremeno). U posljednje vrijeme se sve češće koriste kombinacije lijekova u vidu dva lijeka u jednoj tableti (npr. ACE inhibitor i diuretik). Izbor lijeka u terapiji hipertenzije od strane ljekara će svakako zavisiti od visine krvnog pritiska i dužine trajanja hipertenzije.
Kako pravilno izmjeriti krvni pritisak?
Krvni pritisak se mjeri u sjedećem ili ležećem položaju pomoću živinog sfingomanometra koji mora imati manžetnu dužine 22-38cm. Prilikom mjerenja krvnog pritiska manžetnu treba obaviti oko nadlaktice tako da je njen donji rub 2 cm iznad lakatne jame. Stetoskop se stavi u uši pazeći da su gumeni dijelovi koji ulaze u uši usmjereni prema naprijed, a membrane stetoskopa se postave u lakatnu jamu. Zatim se manžetna brzo naduva stiskanjem gumene pumpice i to za 30-40 mmHg iznad zadnje izmjerene vrijednosti krvnog pritiska.
Laganim popuštanjem ventila na pumpici u jednom trenutku se čuje kucanje srca. Ta vrijednost se zapamti (ili zapiše) i ona označava vrijednost sistolnog pritiska. Otpuštanje ventila se nastavlja slušajući dalje kucanje srca. Kada tonovi srca prestanu da se čuju, ta vrijednost označava vrijednost dijastolnog pritiska. Za ponovno mjerenje krvnog pritiska potrebno je sačekati 2-3 minute.
Dijagnoza hipertenzije se ne postavlja jednim mjerenjem krvnog pritiska. Za potvrdu hipertenzije, uobičajeni je kriterijum nalaz povišenog krvnog pritiska prilikom tri mjerenja sfingomanometrom u razmacima od po mjesec dana. Izmjereni krvni pritisak predstavlja samo mali dio svih kretanja krvnog pritiska u toku 24 časa. Uvođenje aparata za ambulantno mjerenje krvnog pritiska predstavlja značajan napredak jer omogućava kompletno sagledavanje kretanja krvnog pritiska tokom 24 časa. Ovi aparati omogućavaju da se krvni pritisak izmjeri 50-100 puta u toku 24 časa.
Koji su načini prevencije hipertenzije?
Kako bi se izvršila prevencija hipertenzije, kao i što bolja kontrola vrijednosti krvnog pritiska (pored antihipertenzivne terapije) potrebno je provođenje različitih javnozdravstvenih mjera, kao na primjer:
- održavanje normalne tjelesne mase (indeks tjelesne mase u rasponu 20-25 kg/m2)
- smanjenje unosa soli hranom, kao i prehrana bogata ribom, voćem i povrćem
- bavljenje različitim vidovima fizičke aktivnosti (više dana tokom sedmice)
- prestanak ili smanjenje konzumacije cigareta
- ograničenje konzumacije alkohola na najviše 3 jedinice/dan za muškarca i 2 jedinice/dan za žene.
Šta preporučuju ljekari?
Hipertenzija je najčešća hronična bolest savremenog svijeta. Neregulisan krvni pritisak predstavlja faktor rizika za mnoge bolesti kao što su srčani ili moždani udar. Sa tim u vezi potrebno je pravovremeno postavljanje dijagnoze kod osoba koje imaju povišen krvni pritisak.
Kod osoba kod kojih je postavljena dijagnoza hipertenzije i kod kojih je ordinirana terapija od strane porodičnog ljekara ili kardiologa, potrebne su češća mjerenja krvnog pritiska, kao i redovne kontrole kod nadležnog ljekara.
dr Miloš Majstorović, Zdravarica.com
