Opsesivno kompulsivni poremećaj: uzroci, simptomi i liječenje

Opsesivno kompulsivni poremećaj (OKP) je psihološki poremećaj koji oboljele uvlači u beskrajne cikluse ponavljanja određenih razmišljanja i ponašanja koji se ne mogu kontrolisati.

Anksioznost (nervoza) zbog takvih misli dovodi do potrebom za ponavljanjima određenih besmislenih rituala kojima se teško oduprijeti, većinom kako bi se spriječilo da se dogodi nešto loše. Iako rituali privremeno ublažuju anksioznost, misli se stalno vraćaju a mogu napredovati do tačke da značajno ometaju svakodnevne normalne aktivnosti.

Koji su simptomi OKP?

Simptomi opsesivno kompulsivnog poremećaja – opsesije i kompulsije mogu se razlikovati. Uobičajene opsesije uključuju:

• Strah od prljavštine ili kontaminacije bakterijama
• Strah od uzrokovanja štete drugima
• Strah od neugodnosti ili ponašanja na društveno neprihvatljiv način
• Strah od zlih i grešnih misli
• Potreba za redom, simetrijom ili tačnošću
• Pretjerano sumnjičavost i potreba za stalnim osiguranjem

Najčešće kompulsije (ponašanja) su:

• Opetovano kupanje, tuširanje ili pranje ruku
• Odbijanje rukovanja i dodirnivanja kvaka
• Stalno brojanje, mentalno ili na glas dok se obavljaju rutinski zadaci
• Stalno aranžiranje stvari na određeni način
• Jedenje hrane u određenim redoslijedom
• Ponavljanje određenih slika i misli, najčešće uznemirujućih koji ometaju san
• Ponavljanje određenih riječi, fraza ili molitvi
• Potreba za obavljanjem zadatka određeni broj puta
• Skupljanje predmeta bez ikakve vrijednosti

Šta uzrokuje opsesivno kompulsivni poremećaj?

Iako tačan uzrok OKP nije potpuno razumljiv, istraživanja su pokazala da mogu biti uključeni biološki i faktori okoline.

Biološki faktori: Mozak ima vrlo složenu strukturu. Sadrži milijarde neurona koji moraju komunicirati i raditi zajedno za tijelo funkcioniše normalno. Neuroni komuniciraju putem hemijskih neurotransmitera koji stimulišu protok informacija od jednog nerva na drugi.

Prije se smatralo se da je nizak nivo neurotransmitera serotonina odgovoran za razvoj OKP. Sada, međutim, naučnici smatraju da OKP proizlazi iz problema u “putevima” u mozgu koje povezuju područja koji se bave rasuđivanjem i planiranjem sa područjima koji filtriraju poruke koje uključuju rasuđivanje i pokrete tijela.

Osim toga, postoje dokazi da se OKP prenosi sa roditelja na djecu.

Studije su takođe otkrili vezu između određenih vrsta infekcija uzrokovanih streptokokom i OKP. Ove infekcije, ako se ponavljaju i ne liječe se, mogu dovesti do razvoja OKP i drugih poremećaja kod djece.

Faktori okoline: Okolina može biti okidač OKP kod ljudi sa tendencijom za razvoj tog poremećeja, a može uzrokovati i pogoršanje simptoma. Ovi faktori uključuju:

• Zlostavljanje
• Velike promjene u životu
• Bolest
• Smrt voljene osobe
• Promjene vezane uz školske ili radne obaveze

Opsesivno kompulsivni poremećaj se obično prvi put pojavljuje u djetinjstvu, adolescenciji ili ranoj odrasloj dobi. Javlja se podjednako kod muškaraca i žena, te utiče na ljude svih rasa i socioekonomskih sredina.

Kako se OKP dijagnostikuje?

Ne postoji laboratorijski test za dijagnostikovanje OKP. Ljekar temelji svoju dijagnozu na procjeni simptoma, uključujući i koliko vremena osoba troši na obavljanje svojih ritual.

Kako se OKP liječi?

OKP neće proći sam od sebe, tako da je važno tretirati ga. Najefikasniji pristup liječenju OKP kombinuje lijekove sa kognitivno-bihevioralnom terapijom.

Kognitivno-bihevioralna terapija: Cilj kognitivne bihevioralne terapije je naučiti ljude sa OKP da se suoče sa svojim strahovima i smanje anksioznost bez da izvode ritual, tako što se namjerno izlažu situacijama koje okidaju OKP, nakon čega se trebaju suzdržati od kompulsija. Terapija je takođe fokusirana na smanjenje pretjerano loših razmišljanja koja se često javljaju kod ljudi sa OKP.

Terapija lijekovima: Antidepresivi, kao što su selektivni inhibitori preuzimanja serotonina (SSRI) mogu biti korisni u liječenju OKP. Stariji lijekovi – triciklički antidepresivi takođe se mogu koristiti. Atipični antipsihotici isto su pokazali efikasnost kada se koriste sami ili u kombinaciji SSRI.

U težim slučajevima OKP kada osoba ne reaguje na medicinske i bihevioralne terapije, krajnja mjera je neurokirurški zahvat ili elektrostimulativna terapija.